20 Najpiękniejszych cerkwi łemkowskich do fotografowania w Beskidzie Niskim

Wiele jest artykułów poświęconych obecności i historii cerkwi łemkowskich w Beskidach, ale chyba żaden nie podejmuje tematu atrakcyjności fotograficznej tych pięknych obiektów. Dlatego poniższy tekst możecie potraktować jako przewodnik dla fotografujących śladem cerkwi.

Przyjrzałem się około 30 drewnianym kościołom na obszarze Beskidu Niskiego (lekko zahaczając o Beskid Sądecki), które wyselekcjonowałem na podstawie zdjęć w sieci i Google Earth, oceniając ich atrakcyjność wizualną, architekturę i położenie. Zupełnie nie miało znaczenia czy dany obiekt jest cenny i czy znajduje się na liście UNESCO, bo nie to decyduje o atrakcyjności fotograficznej.

Następnie pojechałem na całodniowy plener odwiedzając z aparatem i dronem wszystkie cerkwie, które wybrałem. W ten sposób powstała lista 20 drewnianych cerkwi łemkowskich, które są moim zdaniem najpiękniejsze i najbardziej atrakcyjne do fotografowania. Na końcu artykułu znajdziecie również trasę, którą przejechałem.

Kilka uwag na temat fotografowania cerkwi

Ogólna uwaga, która dotyczy wszystkich cerkwi to fakt, że najatrakcyjniejsze do fotografowania są one w chwili kiedy nie ma liści na drzewach, lub są one niewielkie. Większości cerkwi towarzyszą mniejsze lub większe drzewa (zwykle jednak większe), które skutecznie zasłaniają ich elewacje. Z tego względu najlepszą porą robienia zdjęć jest druga połowa kwietnia (kiedy liście dopiero się rozwijają) lub koniec października, kiedy jesienne liście są mocno przerzedzone.

Fotografując cerkwie warto szukać kadrów nieco szerszych, które pokażą ich usytuowanie w górskim pejzażu Beskidu Niskiego. Wiele z nich jest zarośniętych drzewami, więc trzeba szukać ujęć od strony, gdzie drzewa nie rosną (wszystkie wymienione w artykule cerkwie mają takie miejsca).

Najlepiej cerkwie wyglądają z powietrza, więc jeżeli posiadacie drona koniecznie zabierzcie go ze sobą na taki plener. Nawet te, które dobrze wyglądają z ziemi – jeszcze fajniej prezentują się z góry.

Wiele cerkwi pełni obecnie funkcję kościołów katolickich, więc jeśli pojedziemy tu w niedzielę lub święto, weźmy pod uwagę, że akurat może trwać msza. Wówczas koło kościoła roi się od samochodów, co znacząco obniża atrakcyjność zdjęć. Nie powinniśmy wtedy kręcić się z aparatem na terenie cerkwi, ale również nie możemy latać wtedy dronem – uszanujmy trwające obrzędy.

Kwiatoń

Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu pozostaje jedną z najlepiej zachowanych cerkwi łemkowskich na ziemiach polskich. Według mnie jest również jedną z najpiękniejszych. Położona nieco na uboczu miejscowości, jest atrakcyjnym obiektem do fotografowania, bez zbędnych przeszkadzajek w kadrze (szczególnie kadr od tyłu, od strony prezbiterium). Nieźle wygląda również z powietrza z ujęcia dronem, choć trudno o kadr bez obecności innych zabudowań. Cerkiew jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Atrakcyjne miejsce dla zdjęć o wschodzie słońca.

Skwirtne

Piękna cerkiew św. Kosmy i św. Damiana w całości obita gontem jest nieco podobna do tej w Kwiatoniu i również uznaje się ją za jedną z najpiękniejszych cerkwi łemkowskich w Polsce. Stoi tuż przy drodze prowadzącej przez wieś, w sąsiedztwie innych zabudowań, ale poza nieużywanym betonowym słupem i wszechobecnymi drutami nie ma tu zbyt wielu przeszkadzaczy. Mając drona można wznieść się na 10-15 metrów w górę i problem drutów oraz słupów praktycznie znika.

Konieczna

Cerkiew św. Bazylego Wielkiego w Koniecznej to kościół o ciekawej bryle, zupełnie inny od dwóch wcześniej wymienionych. Jest też od nich młodszy, bo został zbudowany na pocz. XX w. w miejscu starszego kościoła. Konstrukcja cerkwi jest dość nietypowa dla tych terenów: wieloboczne prezbiterium i wieża o pionowych ścianach wyróżnia cerkiew w Koniecznej na tle innych drewnianych świątyń łemkowskich w Beskidach.

Cerkiew stoi samotnie na pustych polach, tuż przy drodze, pół kilometra od przejścia granicznego ze Słowacją. Dzięki pustej przestrzeni wokół, można swobodnie fotografować ją ze wszystkich stron. Niewielkim mankamentem jest fakt, że na terenie cerkwi (po wewnętrznej stronie ogrodzenia) znajduje się boisko do gry w piłkę z białymi bramkami. Wygląda to tyle szpetnie, co wręcz kuriozalnie i samo w sobie może być ciekawym tematem zdjęcia. Mimo tego, według mnie to jeden z najciekawszych łemkowskich obiektów sakralnych do fotografowania. Świetny temat dla zdjęć robionych o wschodzie słońca. Z tyłu kościoła jest cmentarz z dobrze zachowanymi kamiennymi nagrobkami i od tej strony również możemy zrobić ciekawe zdjęcia.

Zdynia

Cerkiew Opieki Matki Bożej jest pokryta gontem i blachą oraz otoczona kamiennym murem. Ładnie wygląda z powietrza, ale z ziemi również jest tu kilka sensownych kadrów.

Gładyszów

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Gładyszowie zasługuje na uwagę ze względu na odmienny styl, bardzo nietypowy dla Łemkowszczyzny. Cerkiew zbudowano w stylu huculskim (przez huculskich cieśli) pod koniec lat 30. XX w. Nienaganne proporcje (na planie krzyża greckiego), brak wieży i piękne żółte barwy, którymi jest wymalowana stanowią o jej wyjątkowości. Niestety z powodu dość dużej ilości drzew trudno tutaj o dobre kadry w szerszym ujęciu. Ładnie natomiast wygląda alejka porośnięta drzewami prowadząca do wejścia, a sama cerkiew najlepiej wychodzi na zdjęciach z bliska, gdzie nie zasłaniają jej drzewa. Niestety podczas mojego pobytu nie dopisało światło o poranku i nie zrobiłem sensownych zdjęć z bliska.

Bartne

Kolejna cerkiew w całości pokryta gontem to jeden z najpiękniejszych obiektów tego typu w Beskidzie Niskim. Cerkiew św. Kosmy i Damiana jest otoczona owalnym ogrodzeniem, a wokół nie ma żadnych innych zabudowań – tylko przyroda. Od najładniejszej strony nie ma również drzew, dzięki czemu kościół jest bardzo wdzięcznym tematem do fotografowania – szczególnie pięknie wygląda na zdjęciach zrobionych z powietrza, gdzie widać kształt ogrodzenia.

Obecnie cerkiew jest obiektem muzealnym, który można zwiedzać. Przy wejściu znajduje się informacja do kogo trzeba podejść, aby obejrzeć ją wewnątrz.

Niedaleko od cerkwi znajduje się bardzo ciekawy cmentarz pełen starych kamiennych nagrobków i krzyży prawosławnych. Polecam zatrzymać się tam na moment, bo miejsce jest bardzo interesujące.

Owczary

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Owczarach to kolejny obiekt wpisany na listę UNESCO. Zbudowana w połowie XVII w. jest jedną z najstarszych cerkwi łemkowskich. Niestety stoi pośrodku miejscowości, w niezbyt ładnym otoczeniu, więc trudno o dobre kadry w szerszym ujęciu. Ale wąskie kadry pozwalają uchwycić kościół bez zbędnych zabudowań w okolicy (najlepszych ujęć szukajcie od strony prezbiterium). Natomiast ujęcia z powietrza ukazują kształtny murek, który ją otacza. Niestety teren wokół cerkwi często zastawiony jest samochodami, więc dobrze trafić tutaj w dzień, kiedy nie ma mszy (obecnie jest to kościół katolicki).

Krempna

Cerkiew św. Kosmy i Damiana w Krempnej pochodzi z końca XVIII w. i ma bardzo ciekawą formę. Dachy i wieża pokryte są gontem. Dobre wrażenie robią barwne akcenty na pozornych latarniach wież. Niestety w okresie, kiedy ją fotografowałem niezagospodarowany i zabałaganiony teren wokół skutecznie utrudniał zrobienie przynajmniej przyzwoitych zdjęć. Latem, kiedy trawa będzie wyższa powinno wyglądać to znacznie lepiej.

Kotań

Cerkiew św. Kosmy i Damiana w Kotani to piękny samotnie stojący w lesie kościół, który znajduje się pół kilometra od centrum wsi, przy drodze do Dasznicy. Kościół pierwotnie pochodził z końca XVIII w., przebudowany w XIX w. a w latach 60. XX w. całkowicie rozebrany i postawiony od nowa w ramach generalnej rekonstrukcji. Przywrócono wtedy pokrycie gontowe, zastąpione wcześniej blachą. Cerkiew bardzo ciekawa na zdjęciach zarówno z ziemi jak i z powietrza. Przy kościele nie ma żadnych słupów, drutów, tablic ani innych śmieci. Jest za to lapidarium (zawierające zabytki kamiennej sztuki łemkowskiej) oraz sporo starych kamiennych nagrobków.

Świątkowa Mała

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej to ładny kościół z ciekawymi akcentami barwnymi, który leży na uboczu wsi. Przy zdjęciach robionych z ziemi, od strony zakrystii, gdzie nie ma drzew przeszkadza brzydki krzywy betonowy słup – przy ujęciach z powietrza gubi się i aż tak nie razi. Przy cerkwi rośnie kilka dużych drzew, które latem zasłaniają sporą część kościoła.

Świątkowa Wielka

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Wielkiej to wyjątkowa cerkiew ze względu na swe bogate kolory (pomalowana po remoncie w 2014 r.). Co ważne cerkiew nie jest zarośnięta, więc bez przeszkód wykonamy zdjęcia o każdej porze roku i z każdej strony. Mankamentami są betonowe słupy z wiszącymi drutami (podobny problem jak w wielu innych miejscach), oraz niezbyt ładna ziemia, gdzie leży rozsypany żwir i grys, przez co nie rośnie tu trawa. Cerkiew otacza drewniany płot i bramka z XIX w.

Kunkowa

Atrakcyjnie położona cerkiew św. Łukasza Apostoła w Kunkowej jest całkiem wdzięcznym obiektem do fotografowania – podobnie jak niedaleka cerkiew w Leszczynach. Cerkiew stoi na niewielkim wzgórzu, a wokół nie ma innych zabudowań. Powyżej nachylony cmentarz, z którego kościół dobrze wygląda (na cmentarzu kilka kamiennych nagrobków z pocz. XX w.).

Leszczyny

Jedna z najładniej położonych cerkwi w Beskidzie Niskim to cerkiew św. Łukasza w Leszczynach. Ten kościół zrobił na mnie bardzo dobre wrażenie swą lokalizacją i ogólnym odczuciem dzikości i odludzia. Cerkiew otoczona łagodnymi wzgórzami, pięknie wygląda z pobliskich pól. Bardzo malownicze miejsce, którego nie można pominąć.

Brunary

Cerkiew św. Michała Archanioła w Brunarach to trzeci na mojej trasie kościół, który wpisany jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W sumie odwiedziłem ich podczas podróży cztery, ale zarośnięta cerkiew w Powroźniku nie znalazła się na mojej liście najciekawszych do fotografowania cerkwi łemkowskich.

Ciemna cerkiew w Brunarach zwieńczona jest białymi hełmami, co wygląda bardzo ciekawie. Stoi ona tuż przy drodze, a po wejściu w okolice budynku kancelarii parafii widać ładnie jej bryłę. Niestety od strony pól, gdzie nie ma zabudowań cerkiew jest słabo widoczna z powodu wysokich drzew. Dobre ujęcia wykonamy z powietrza.

Czarna

Cerkiew św. Dymitra w Czarnej jest pięknie położona, choć niestety dość zarośnięta (choć modrzewie pięknie wyglądają jesienią, kiedy ich igły stają się żółte – warto wtedy tu przyjechać). Pięknie wychodzi na ujęciach z powietrza. Z ziemi najlepszy widok rozciąga się od strony cmentarza. Cerkiew otacza ładny niewysoki murek.

Banica

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Banicy to piękna czarna cerkiew, kryta gontem i blachą, stojąca praktycznie tuż przy ulicy, a raczej wręcz na ulicy. Jej głównym mankamentem jest stojący obok dom otoczony nowoczesnym murem, który włazi w kadr praktycznie przy każdym ujęciu. Ciężko sfotografować ten kościół w szerszym kadrze bez fragmentu tego ogrodzenia. Szczególnie szkoda kadru wykonanego z drogi tuż po skręcie w kierunku Czyrnej, gdzie płot szpeci bardzo fajny kadr. Niemniej nadal jest to obiekt warty uwagi.

Czyrna

Cerkiew św. Paraskewy Męczennicy w Czyrnej pochodzi z końca XIX w. Jest to okazała budowla, jedna z najładniejszych w Beskidach, nieco różniąca się od większości wspomnianych wcześniej kościołów. Mimo różnic architektonicznych cerkiew w Czyrnej wpisuje się w typowe cechy architektury łemkowskiej. Przy kościele kamienna dzwonnica z przełomu wieków. Dla fotografów najbardziej interesujący jest fakt, że cerkiew stoi na zboczu góry, w odległości od innych zabudowań i nie jest zarośnięta. Najciekawsze kadry zrobimy od strony cmentarza, więc warto tutaj podejść. Na cmentarzu kilka kamiennych nagrobków.

Berest

Bez wątpienia cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Bereście (zbudowana w pierwszej połowie XIX w.) jest jedną z najlepszych i najciekawszych do fotografowania. Mało przeszkadzajek (nie ma drutów!!), ciekawa forma architektoniczna i wiele możliwości kadrowania to jej największe zalety. Bardzo interesująca jest osobno stojąca dzwonnica, kryta gontem podobnie jak sama cerkiew. Ciekawe zdjęcia zrobimy tutaj zarówno z ziemi, jak i z powietrza. Berest koniecznie powinien znaleźć się na waszej trasie.

Wojkowa

Cerkiew św. Kosmy i Damiana w Wojkowej to jedna z najładniej położonych cerkwi łemkowskich, która znajduje się już na terenie Beskidu Sądeckiego w otoczeniu Gór Leluchowskich. Usytuowana na wzgórzu wygląda pięknie na tle gór. Z łąki za cerkwią, tuż koło cmentarza zrobimy fajne zdjęcia w zasadzie o każdej porze roku. Koniecznie!

Dubne

Cerkiew św. Michała Archanioła w Dubnem to ostatnia cerkiew z tych, które odwiedziłem. Jak dobrze, że pojechałem i zobaczyłem to wspaniałe miejsce! Są jeszcze w Polskich górach osady, które pozostały całkiem zapomniane i wyizolowane od tak zwanej cywilizacji. Dubne jest tym dla Beskidów czym Muczne i Wołosate dla Bieszczadów, ale jest tu znacznie bardziej dziko i odludnie. Naprawdę zachwyciła mnie ta miejscowość, a cerkiew, która samotnie wznosi się na zboczach gór jest jej najlepszym zwieńczeniem. Dobrze wejść na górę, aby sfotografować cerkiew nieco z góry, skąd zdecydowanie wygląda najlepiej, ale kadrów jest tu więcej.

Przydatne linki

Polecam strony poświęcone szlakowi architektury drewnianej w Małopolsce oraz cerkwiom w Beskidzie Niskim, gdzie znajdziecie świetną mapę ze wszystkimi obiektami oraz ich dokładne opisy:

• http://www.drewniana.malopolska.pl/?page=obiekty

• http://beskidniski.com.pl/

Przykładowa trasa zwiedzania cerkwi

Wszystkie obiekty objechałem w ramach długiej jednodniowej wycieczki trwającej od wschodu słońca do jego zachodu. Podzieliłem wycieczkę na kilka etapów.

Na początku odwiedziłem obiekty, które chciałem sfotografować podczas wschodu słońca i krótko potem w czasie trwania złotej godziny:

• Kwiatoń – Skwirtne – Konieczna – Zdynia – Gładyszów – Bartne – Owczary

Następnie udałem się na Podkarpacie, gdzie odwiedziłem już w środku dnia cerkwie w następujących miejscowościach:

• Krempna – Kotań – Świątkowa Mała – Świątkowa Wielka

Wróciłem przez Słowację w rejon, który odwiedziłem rano, ale kierowałem się na zachód odwiedzając następne cerkwie:

• Kunkowa – Leszczyny – Brunary – Czarna – Banica – Czyrna – Berest – Wojkowa – Dubne

Mój prywatny ranking najładniejszych cerkwi do fotografowania, czyli te, które podobały mi się najbardziej i chciałbym do nich wrócić z aparatem:

1. Dubne
2. Berest
3. Konieczna
4. Kwiatoń
5. Wojkowa
6. Bartne

Zobacz również: